سر محقق محمد آصف گلزاد

 

سورریالیسم

 

اساس مکتب سورریالیسم در سال 1922م. گذاشته شد. این مکتب ادبی بعد از سقوط دادایسم در سال 1922م. رسماً تشکیل گردید، که نه تنها در شعر ، بلکه بالای هنر های دیگر نیز تسلط و نفوذ پیدا کرد؛ اما در ادبیات، به ویژه شعر اثرات آن بارز بوده است.  خاستگاه اصلی سورریالیسم فرانسه میباشد. گویا این خود« فریاد و اعتراض قرن بیستم است بر نا همآهنگی های تمدن جدید.»(1)

اصطلاح سورریالیزم را نخستین بار،گیوم اپولیز ضمن یکی از نمایشنامه هایش در سال 1916م. به کار برد، مگر هدف او ایجاد مکتب جدید نبود؛ بلکه موصوف میخواست با استعمال این واژه، یکنوع شعر خیالی و یا تفننی بی سابقه را بیان کند. از سال 1922 ـ 1924م. دو تن از پیش گامان مکتب سورریالیسم یعنی «آندره برتون و فیلیب سوپو» تحقیقات و نبشته هایی در باب مکتب مذکور انتشار دادند و در سال 1924م. آوازۀ این مکتب اوج گرفت و دفتر آن به نام «دفتر تحقیقات سورریالیسم» در یکی از خیابان های پاریس افتتاح شد. همچنان نخستین بیانۀ سورریالیسم به قلم آندره برتون و نخستین شمارۀ مجلۀ «انقلاب سورریالیستی» منتشر گردید. این مجله تا سال 1929م. چاپ و منتشر میگردید. برتون در نخستین بیانۀ خود، سورریالیسم را چنین تعریف کرد:«سورریالیسم خود کار مغزی است که میخواهد یا به وسیلۀ زبان یا به وسیلۀ قلم و یا به هر وسیلۀ دیگر، جریان واقعی عمل تفکر را بیان کند. سورریالیسم تقریر و تثبیت تفکر است بدون تحکم عقل و خارج از هرگونه تقید به قوانین زیباشناسی و اصول اخلاقی.»(2) از اینرو میتوان گفت که رویا ها و تخیلات بیش از همه در تشکل و روند آثار سورریالیستی دخالت دارند. چرا که رویا و تخیل به ذات خود محل تجلی عواطف و یا به عبارت دیگر عرصۀ تظاهر ضمیر ناخودآگاه آدمی محسوب میشود.(3)

سورریالیسم دارای یک سلسله اصول و قواعد مختص به خود میباشد و به صورت فشرده عبارتند از: فلسفۀ علمی که همان روانکاوی فروید است: فلسفۀ اخلاقی که با هر گونه قرار داد و مواضعه مخالف میباشد. و بالاخره فلسفۀ اجتماعی که میخواهد با ایجاد « انقلاب سورریالیسم» بشریت را آزاد کند.(4)

مکتب ادبی سورریالیسم، بعد از جنگ جهانی دوم(1945م.) تحول بیشتر یافت و امتیاز این پیشروی را باید به آندره برتون داد، چنانچه نسل جوان و تازه نفسی دور او حلقه زدند و کانون این مکتب را گرمتر ساختند.(5)

 

مآخذ:

1-     رضا سید حسینی، مکتب های ادبی، چاپ دوم، انتشارات نیل، 1337، ص 300.

2-     همان اثر، ص 309.

3-     همان کتاب، ص 311.

4-     د.م. آریانا، ص 726.

5-     مکتب های ادبی، ص 344.